سیترات سدیم

سدیم سیترات

1- مقدمه ای بر سیترات سدیم

نمک معدنی سیترات سدیم یا همان سدیم سیترات یکی از نمک های بسیار مهم سدیم است که همراه با زوج یون سیترات مشتق شده از سیتریک اسید به دست می آید. به صورت کلی در بازارهای شیمیایی، نمک سدیم سیترات با فرمول شیمیایی آن شناخته می شود. یعنی آنکه در بازار های خرید و فروش مواد شیمیایی، نمک سدیم سیترات به صورت مونوسدیم سیترات، دی سدیم سیترات و تری سدیم سیترات به فروش می رسد. اما فروشگاه مواد شیمیایی اشیم همه این محصولات را تحت یک عنوان "سدیم سیترات" در فروشگاه خود قرار داده است. از طرفی بیشتر سدیم سیترات مبادله شده در بازار مواد شیمیایی، تری سدیم سیترات می باشد فلذا اگر خریداران نمک سدیم سیترات در هنگام خرید نمک سیترات سدیم، نمک های دیگری جز تری سدیم سیترات را در نظر دارند، فرمول شیمیایی مد نظر خود را نیز بایستی اعلام نمایند. 

1-1- مونو سدیم سیترات

نمک مونوسدیم سیترات، یا  به عبارت صحیح تر، سدیم دی هیدروژن سیترات که نام آیوپاک این نمک هم محسوب می شود، نمک اسیدی اسید سیتریک است. از ویژگی های نمک دی هیدروژن سدیم سیترات آن است که بسیار محلول در آب است و عملاً در اتانول به عنوان یک حلال الکلی نامحلول است. از کاربردهای نمک مونوسدیم سیترات می توان به عنوان یک ضد انعقاد در خون اهدایی اشاره کرد. همچنین از مونو سدیم سیترات به عنوان یک عامل قلیایی کننده جهت جلوگیری از بیماری سنگ کلیه نیز استفاده می شود. (این نمک معدنی دارای طعم کمی اسیدی است.)

2-1- دی سدیم سیترات

نمک دی سدیم سیترات که به نام‌ های دی سدیم هیدروژن سیترات، آلکاسیترون و سسکویی ‌هیدرات نیز شهرت دارد، دیگر نمک اسیدی اسید سیتریک با فرمول شیمیایی Na2C6H6O7 می باشد. نمک دی سدیم سیترات به عنوان یک آنتی اکسیدان در غذا و برای بهبود اثرات آنتی اکسیدان های دیگر در صنایع غذایی استفاده می شود. همچنین به عنوان تنظیم کننده اسیدیته نیز، نمک دی سدیم سیترات یک نمک کاملا موثر است. محصولات رایجی مانند ژلاتین، مربا، شیرینی، بستنی، نوشابه های گازدار، پودر شیر، پنیرهای فرآوری شده و غیره دارای این نمک می باشند. دی سدیم سیترات همچنین می تواند به عنوان یک عامل غلیظ کننده یا تثبیت کننده نیز به کار برده شود. نمک دی سدیم سیترات می تواند به عنوان یک ماده در محصولات خانگی که لکه ها را از بین می برد استفاده شود و نقش تمیز کننده را داشته باشد اما همانطور که برای نمک مونو سدیم سیترات نیز مطرح گردید، نمک دی سدیم سیترات نیز ممکن است در بیماران برای کاهش ناراحتی ناشی از عفونت های دستگاه ادراری و کلیوی استفاده شود.

3-1- تری سدیم سیترات

شاید به جرئت به توان گفت که نمک تری سدیم سیترات مهمترین نمک در بین نمک های سدیم سیترات است و بیشترین کاربرد را در بین نمک های سدیم سیترات داراست و بیشترین مطالعه نیز بر روی آن انجام شده است. تری سدیم سیترات با فرمول شیمیایی Na3C6H5O7 نمایش داده می شود. در برخی مواقع به تری سدیم سیترات، به سادگی "سیترات سدیم" نیز گفته می شود، اگرچه سیترات سدیم می تواند به هر یک از سه نمک سدیم اسید سیتریک که گفته شد اشاره کند، اما همانطور که گفته شد تری سدیم سیترات به دلیل آنکه دارای کاربردهای بسیار بیشتری است، نام سدیم سیترات را به طور کلی از آن خود کرده است. این نمک نیز دارای طعم شور و ملایم ترش است و یک باز یا قلیای ملایم است. نمک سیترات سدیم (منظور همان تری سدیم سیترات است) بیشتر به عنوان یک افزودنی غذایی، معمولاً جهت طعم دادن یا به عنوان نگهدارنده استفاده می شود. ( در صنایع غذایی شماره E آن E331 است.) نمک سیترات سدیم به عنوان یک عامل طعم دهنده در انواع خاصی از سوداها نیز استفاده می شود. این نمک به عنوان یک افزودنی در نوشیدنی ‌های آماده تجاری و مخلوط نوشیدنی استفاده می‌ شود و به طعم ترش نوشیدنی کمک می‌ کند. در مخلوط ژلاتین، بستنی، ماست، مربا، شیرینی، پودر شیر، پنیرهای فرآوری شده، نوشیدنی ‌های گازدار و غیره نیز این نمک تری سدیم سیترات همانند سایر نمک های سدیم سیترات یافت می ‌شود. سیترات سدیم می تواند به عنوان یک تثبیت کننده امولسیون کننده هنگام تهیه لبنیاتی نظیر پنیر استفاده شود. یون منفی سیترات به عنوان یک باز مزدوج اسید ضعیف، می تواند به عنوان یک عامل بافری کننده یا تنظیم کننده اسیدیته ایفای نقش کند و در برابر تغییرات اسیدیته یا همان pH مقاومت نماید. جهت کنترل اسیدیته در برخی مواد مانند دسرهای ژلاتینی و یا مواد غذایی و خوراکی، این ویژگی نمک های سیترات استفاده می شود. 

از دیگر کاربردهای نمک سیترات سدیم، رسوب زدایی بویلرها می باشد، سیترات سدیم یک عامل موثر ویژه برای حذف رسوبات کربنات از دیگ ‌ها بدون خروج آنها از خط تولید است که از همین ویژگی جهت تمیز کردن رادیاتور خودرو نیز استفاده می گردد.

2- 5 کاربرد اصلی سدیم سیترات

سیترات سدیم (سدیم سیترات) یک ترکیب شیمیایی است که در صنایع مختلف استفاده می‌شود. برخی از کاربردهای سیترات سدیم عبارتند از:

1-2- اسیدیته مناسب  صنایع غذایی با سدیم سیترات

سیترات سدیم به عنوان یک افزودنی غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب به عنوان یک عامل اسیدیته‌ دهی در مواد غذایی مانند نوشیدنی‌ ها، سس‌ ها، شیرینی‌ ها و ترشی‌ ها استفاده می‌ شود. همچنین، در فرآوری محصولات لبنی و آبمیوه، سیترات سدیم به منظور تنظیم pH و افزایش ماندگاری محصولات نیز استفاده می‌ شود.

2-2-صنعت داروسازی با سیترات سدیم

نمک سیترات سدیم در صنعت داروسازی به عنوان یک عامل ازدیاد دهنده انحلالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب می‌ تواند به عنوان یک تنظیم‌ کننده pH در فرمولاسیون داروها عمل کند و انحلالیت داروها را در محلول‌ های آبی افزایش دهد.

3-2- سدیم سیترات در صنعت آرایشی و بهداشتی

سیترات سدیم در محصولات آرایشی و بهداشتی مانند صابون‌ها، شامپوها، کرم‌های ضد آفتاب و محصولات پوستی استفاده می‌شود. این ترکیب به عنوان یک ماده حفظ کننده بافت، محرک ترمیمی و تنظیم کننده pH عمل می‌کند.

4-2- صنعت پیراشیمی

سیترات سدیم در فرآیندهای پیراشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد، از جمله تولید پلاستیک‌ها، رنگ‌ها و رزین‌ها. این ترکیب به عنوان یک ماده کمکی، آنتی‌اکسیدان و استابیلیزه کننده در فرآیندهای شیمیایی پیراشیمی مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

5-2- دیگر کاربردهای سدیم سیترات

سیترات سدیم در برخی صنایع دیگر نیز استفاده می‌ شود، مانند صنایع آب‌ شیرین‌ کن، تصفیه آب، صنایع آرایشی و بهداشتی حیوانات خانگی و صنایع نساجی.

مهم است بدانید که برای هر کاربرد مشخص، نوع و میزان استفاده از سیترات سدیم ممکن است متفاوت باشد و باید بر اساس دستورالعمل تولید کننده و استانداردهای مربوطه، این نکته رعایت شود.

فروشگاه مواد شیمیایی اشیم با در نظر گرفتن این موارد، امکان خرید خرد و عمده نمک سیترات سدیم را در فروشگاه خود میسر نموده است. لذا جهت استعلام قیمت سدیم سیترات و خرید آن، می توانید با تیم فروش اشیم در ارتباط باشید، تا بهترین کیفیت سدیم سیترات با بهترین قیمت در اقصی نقاط ایران، در اختیار شما قرار گیرد.

3- واکنش های شیمیایی سدیم سیترات

سیترات سدیم جزء محلول کیفی بندیکت است که اغلب در تجزیه و تحلیل آلی برای تشخیص وجود قندهای کاهنده مانند گلوکز استفاده می شود.

4- روش تولید سدیم سیترات

می توان نمک مونو سدیم سیترات را از طریق واکنش خنثی سازی جزئی اسید سیتریک با محلول آبی بی کربنات سدیم یا کربنات تهیه کرد. البته در بیشتر مواقع این روش به مونو سدیم سیترات منجر می شود.

5- تحقیقات جدید در ارتباط با سدیم سیترات

از تحقیقات جدیدی که در ارتباط با نمک سدیم سیترات صورت گرفته است می توان به مقاله ای با عنوان " تاثیر غلظت هیپو فسفیت سدیم ، سولفات مس و سیترات سدیم بر روی ساختار پوشش آلیاژی بر پایه نیکل ایجاد شده به روش الکترولس" اشاره نمود که از نمک سدیم سیترات در مبحث آلیاژها استفاده شده است و در نهمین سمینار ملی مهندسی سطح و عملیات حرارتی ارائه گردیده است.

6- ایمنی کار با سدیم سیترات

سدیم سیترات یک نمک معدنی تقریبا بدون خطر است و از لحاظ واکنش پذیری کاملا کنترل شده و از لحاظ سلامتی نیز تقریبا بدون خطر به حساب می آید، (اما کاملا بی خطر نمی باشد) اما در برابر حرارت و شعله مستقیم، نمک سدیم سیترات می تواند شعله ور شود و سبب آتش سوزی گردد.