بیزوکس (موم زنبورعسل)

بیزوکس

1-مقدمه

موم زنبور عسل (بیزوکس) یک موم طبیعی است که توسط زنبورهای عسل از جنس آپیس تولید می شود. موم توسط هشت غده تولید کننده موم در بخش های شکمی زنبورهای کارگر به صورت فلس ها در می آید که آن را در کندو از خود خارج می کند. از نظر شیمیایی، موم زنبور عسل عمدتاً از استرهای اسید های چرب و الکل های مختلف با زنجیره بلند تشکیل شده است.

موم زنبور عسل در دمای اتاق یک جامد معطر است. رنگ ها زرد روشن، زرد متوسط یا قهوه ای تیره و سفید هستند. موم زنبور عسل موم سختی است که از مخلوطی از چندین ترکیب شیمیایی تشکیل شده است. یک فرمول شیمیایی تقریبی برای موم زنبور عسل C15H31COOC30H61 می باشد. ترکیبات اصلی آن پالمیتات، پالمیتولات و استرهای اولئات الکل های آلیفاتیک با زنجیره بلند (30-32 کربن)، با نسبت دو جزء اصلی تریاکونتانیل پالمیتات CH3(CH2)29O-CO-(CH2)14CH3 به اسید سروتیک(CH2COOH2)  ، 6:1 هستند. 

از این ماده در کارهای هنری زیادی استفاده می شود, لذا شناخت مشخصات آن ضروری می باشد.
موم زنبور عسل دارای محدوده نقطه ذوب نسبتا پایینی بین 62 تا 64 درجه سانتیگراد (144 تا 147 درجه فارنهایت) است. اگر موم زنبور عسل بالاتر از 85 درجه سانتیگراد (185 درجه فارنهایت) گرم شود، تغییر رنگ رخ می دهد. نقطه اشتعال موم زنبور عسل 204.4 درجه سانتیگراد (400 درجه فارنهایت) است.
وقتی موم طبیعی سرد است، شکننده است و شکستگی آن خشک و دانه‌دار است. در دمای اتاق مقاوم است و در دمای بدن انسان (37 درجه سانتیگراد (99 درجه فارنهایت)) نرم تر می شود. وزن مخصوص موم زنبور عسل در دمای 15 درجه سانتیگراد (59 درجه فارنهایت) از 0.958 تا 0.975 است. 

2-تاریخچه

موم زنبور عسل از دوران ماقبل تاریخ به عنوان اولین  روان کننده و ضد آب و جلا دهنده چوب و چرم ، استفاده می شده است. اما بیشتریم کاربرد این ماده در شمع سازی بوده و هست. مخصوصا با روی کار آمدن مسحیت و کلیسیاها از این ماده برای ساخت شمع، استفاده می شده است.

3-کاربردها

1-3-شمع سازی

شمع سازی از دیر باز با استفاده از موم زنبور عسل صورت می گرفته است که به آسانی و تمیز می سوزد و این ماده به طور سنتی برای ساخت شمع پاسکال یا "شمع عید پاک" استفاده می شده است. شمع‌های موم زنبور عسل برتر از سایر شمع‌ های مومی هستند، زیرا روشن‌تر و طولانی‌تر می‌سوزند، خم نمی‌شوند و تمیزتر می‌سوزند. 

2-3-رنگ

موم زنبور عسل تصفیه شده نقش برجسته ای را در مواد هنری، هم به عنوان یک چسب و هم به عنوان تثبیت کننده در رنگ روغن ایفا می کند.

3-3-پزشکی

موم زنبور عسل یکی از مواد تشکیل دهنده موم استخوان جراحی است که در حین جراحی برای کنترل خونریزی از سطوح استخوان استفاده می شود. 

4-3-وسایل خانگی

پولیش کفش و براق کننده مبلمان هر دو می توانند از موم زنبور عسل به عنوان یک جزء استفاده کنند که در سقز حل شده یا گاهی اوقات با روغن بذر کتان یا روغن تونگ مخلوط می شود. 

5-3-مدل سازی

از هنرهای رایج شده, مدل سازی با مواد خمیری سات, موم های مدل سازی می توانند به عنوان یک ماده خمیری شکلل (با استفاده از حرارت دادن) استفاده شوند. 

6-3- مواد غذایی

موم خالص و سفید شده در تولید مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی و دارویی استفاده می شود. سه نوع اصلی از محصولات موم زنبور عسل زرد، سفید و موم مطلق هستند. موم زرد محصول خامی است که از لانه زنبور عسل به دست می‌آید، موم زنبور سفید موم زنبور عسل سفید شده یا صاف ‌شده است و موم مطلق موم زنبور عسل زردی است که با الکل تصفیه شده است. در تهیه غذا از آن به عنوان پوشش پنیر استفاده می شود. با بسته شدن راه نفوذ هوا، محافظت در برابر فساد (رشد کپک) انجام می شود. موم زنبور عسل همچنین ممکن است به عنوان یک افزودنی غذایی E901 استفاده شود، در مقادیر کم به عنوان یک عامل لعاب عمل می کند، که برای جلوگیری از هدررفت آب یا برای محافظت از سطح برخی از میوه ها استفاده می شود. کپسول های ژلاتین نرم و روکش های قرص نیز ممکن است از E901 استفاده کنند. موم زنبور عسل نیز جزء رایج آدامس های طبیعی است. 

7-3-لوازم آرایش

استفاده از موم زنبور عسل در مراقبت از پوست و لوازم آرایشی به دلیل منشا طبیعی آن حائز اهمیت است. موم زنبور عسل در بالم لب، براق کننده لب، کرم های دست، مرهم و مرطوب کننده ها استفاده می شود. و در لوازم آرایشی مانند سایه چشم، رژگونه و خط چشم. موم زنبور عسل نیز یک عنصر مهم در موم سبیل و واکس مو است که موها را براق می کند.

4-روش تولید

موم توسط زنبورهای کارگر تشکیل می‌شود که آن را از هشت غده تولیدکننده موم در ناحیه شکمی ترشح می‌کنند. موم حاصله در ابتدا شیشه ای شفاف و بی رنگ است، پس از جویدن کدر می شود و توسط زنبورهای کارگر کندو به گرده آلوده می شود و با ترکیب روغن های گرده و بره موم به تدریج زرد یا قهوه ای می شود. ضخامت فلس‌های موم حدود سه میلی‌متر و 0.1 میلی‌متر است و برای ساخت یک گرم موم به 1100 عدد از اینها نیاز است. زنبورهای کارگر از موم زنبور عسل برای ساختن سلول های لانه زنبوری استفاده می کنند. برای اینکه زنبورهای موم ساز بتوانند موم ترشح کنند، دمای محیطشان بسیار مهم است. دمای محیط کندو بسیار حائز اهمیت است و بایستی 33 تا 36 درجه سانتی گراد  باشد.

5-فرایند عمل آوری

هنگامی که زنبورداران عسل را استخراج می کنند، درپوش های مومی را از هر سلول لانه زنبوری با یک چاقو یا ماشین بازکن، جدا می کنند.
موم زنبور عسل ممکن است از چنین سرپوش ‌ها یا از شانه ‌های قدیمی که از بین رفته است، یا از برداشتن شانه ناخواسته توسط زنبوردار ایجاد شود. رنگ این محصول از سفید تا قهوه ‌ایمی تواند متغیر باشد، اما اغلب بسته به خلوص، منطقه و نوع گل ‌هایی که زنبورها شهد آنها را جمع ‌آوری می‌کنند، در حدود رنگ زرد است. موم حاصل از شانه زنبور عسل نسبت به موم لانه زنبور عسل تیره تر است زیرا ناخالصی ها سریعتر در شانه زنبور عسل جمع می شوند. به دلیل ناخالصی ها، موم باید قبل از استفاده بیشتر رندر شود. بقایای آن زاغه نامیده می شود و از زباله های تولید مثل قدیمی (شفیره، پیله، پوست لارو ریخته شده و غیره)، فضولات زنبور عسل، بره موم و زباله های عمومی به دست می آید.

6-تحقیقات جدید

یکی از کاربردهای این ماده ارزشمند طبیعی, استفاده از آن در کاربردهای پزشکی و دارویی است که جهت استفاده در ازن زمینه ها بایستی استانداری از آن تهیه  شود. در همنی رابطه پژوهشی با عنوان "تهيه و استاندارد نمودن موم زنبور عسل  (Bees Wax) دارويي" در نشریه مجله علمي پژوهشي دانشگاه علوم پزشکي بابل به چاپ رسیده است.

7-روش نگهداری

این ماده می تواند قند طبیعی داشته باشد و لذا بسیاری از حیوانات موزی مختلف را به خود جذب کند, لذا در هنگام نگهداری آن بایستی تمهیدات لازم برای این زمینه سنجیده شود. 
از دیگر عوامل مهم دیگر, دوری این ماده از گرماست که سبب از ریخت افتادن آن می شود. در نتیجه بهتر است که این محصول در دمای اتاق نگهدرای شود.

8-ایمنی

موم زنبور عسل خوراکی است و سمیت مشابهی نسبت به موم های گیاهی دارد و برای استفاده در مواد غذایی در اکثر کشورها و در اتحادیه اروپا با شماره E901 تایید شده است.