سدیم نیترات

سدیم نیترات

1- مقدمه ای بر نمک با اهمیت نیترات سدیم

نیترات سدیم یک ترکیب شیمیایی نمکی و جز نمک های معدنی با فرمول شیمیایی NaNO₃ می باشد. این نمک نیترات فلز قلیایی با نام نمک شیلی (که ذخایر بزرگ آن در شیلی استخراج می شده است) نیز شناخته می شود. شکل معدنی آن به عنوان نیتراتین، نیتراتیت یا نیتر سودا نیز نامیده می شود.

نیترات سدیم یک جامد سفید رنگ است که از حلالیت بسیار بالایی در آب برخوردار است. این ماده شیمیایی یک منبع در دسترس از آنیون نیترات (NO₃^-)  است که در زمینه های مختلف و در مقیاس های صنعتی برای تولید انواع محصولات مختلف مانند کودها، مواد آتش نشانی، بمب های دودزا و سایر مواد منفجره، لعاب های شیشه و سفال، مواد نگهدارنده مواد غذایی (به ویژه گوشت ها) و پیشران موشک های سوخت جامد استفاده می گردد و به طور کلی جهت استفاده در این موارد به طور گسترده ای تولید و استخراج می شود.

2- تاریخچه سدیم نیترات

اولین ارسال این نمک به اروپا از کشور پرو در سال 1820 یا 1825، به انگلستان بوده است، اما در آن سال خریداری پیدا نکرد و برای جلوگیری از مالیات گمرکی در دریا ریخته شد. با گذشت زمان، استخراج نمک سدیم نیترات در آمریکای جنوبی به یک تجارت تبدیل شد که بسیار سودساز بود. این ماده شیمیایی به حدی اهمیت پیدا کرد که شیلی در جنگ اقیانوس آرام علیه متحدان پرو و بولیوی جنگید و غنی ترین ذخایر نمک آنها را تصرف کرد. در سال 1919، رالف والتر گریستون ویکوف ساختار کریستالی آن را با استفاده از روش آنالیز کریستالوگرافی اشعه ایکس تعیین نمود.

تبلیغ کود نیترات سدیم از شیلی بر روی دیوار روستایی در پرتغال

3- پنج کاربرد مهم سدیم نیترات

1-3- سدیم نیترات، بهترین کود شیمیایی نیتراته

بیشترین استفاده ای که از نمک نیترات سدیم می شود, به عنوان منبع نیتروژن در کودهای شیمیایی است و معمولا به صورت محلول در آب استفاده می گردد. استفاده از این نمک به عنوان کود، مزیت دیگری دارد و آن مزیت آن است که pH خاک را تغییر نمی دهد. نمک سدیم نیترات به عنوان یک کود نیتروژنی در کشاورزی استفاده می‌ شود. این ترکیب مواد مغذی مهمی مانند نیتروژن و پتاسیم را به خاک اضافه می‌ کند که به رشد گیاهان کمک می‌ کند. در اینجا لازم به ذکر است که فروشگاه اشیم دقت ویژه ای به این کاربرد سدیم نیترات داشه است و سدیم نیترات موجود در فروشگاه خود را به نحوی انتخاب نموده است که مقدار کلر کمی داشته باشد. داشتن کلر کم در کودهای شیمیایی سدیمی و پتاسیمی از نکات بسیار مهمی می باشند که در کشاورزی بسیار پر اهمیت است. درصد کلر موجود در سدیم نیترات موجود در فروشگاه اشیم زیر 0.1 درصد می باشد که همین ویژگی، ارزش خرید نیترات سدیم اشیم را چندین برابر نموده است.

2-3- انفجار با نمک

کاربرد عمده دیگر این نمک, مکمل نیترات آمونیوم در مواد منفجره است. نیترات سدیم مذاب و محلول های آن با نیترات پتاسیم پایداری حرارتی خوبی تا دمای 600 درجه سانتیگراد ایجاد می کنند و ظرفیت حرارتی بالایی دارند. 

3-3- نگهداری مواد غذایی با سدیم نیترات

نیترات سدیم یک افزودنی غذایی به حساب می آید و به عنوان نگهدارنده و تثبیت کننده رنگ در گوشت و مرغ فراوری شده استفاده می گردد. علاوه بر نیترات سدیم، نیتریت سدیم نیز یک افزودنی و نگهدارنده رایج مواد غذایی است که در گوشت های فراوری شده استفاده می شود و با توجه به شبیه بودن نام این دو ماده, نبایستی آن ها را با یکدیگر اشتباه گرفت.

4-3- ذخیره سازی حرارتی با یک نمک ساده

نمک نیترات سدیم به عنوان یک ماده تغییر فاز، جهت بازیابی انرژی حرارتی مورد بررسی قرار گرفته است، زیرا آنتالپی ذوب نسبتاً بالایی را دارا است. برای مثال در فناوری های انرژی حرارتی خورشیدی و مخازن تولید بخار از این ماده می توان استفاده نمود.

5-3- پرورش ماهی

نمک سدیم نیترات به عنوان یک منبع نیتروژن در پرورش ماهیان آب‌ های آزاد و پرورشی مورد استفاده قرار می‌ گیرد تا رشد بهتر و بهره‌ وری بالاتر در این محیط‌ ها فراهم شود. درست است که استفاده از نمک های شیمیایی در پرورش جانوران تغذیه ای مطلوب نمی باشد، اما ماهی هایی که در پرورش آنها از سدیم نیترات استفاده شده است، دارای گوشت بهتر و وزن بالاتری می باشند.

 
4- واکنش های شیمیایی سدیم نیترات

1-4- تجزیه گرمایی نیترات سدیم

در اثر حرارت دهی این نمک تا 800 درجه ی سانتیگراد و بالاتر, سدیم نیرات شروع به تجزیه شدن می کند و سدیم نیتریت و گاز اکسیژن آزاد می کند.

در صورت ادامه ی حرارت دهی در دماهای بالاتر باز هم تجزیه رخ می دهد.

2-4- ساخت نمک های نیترات از سدیم نیترات

با استفاده از این نمک نیترات در کنار نمک های دیگر فلزات واسطه, برای مثال کلرید مس, می توان به نمک های نیترات جدید دست پیدا کرد. (در اینجا نیترات مس  II)

5- روش تولید سدیم نیترات به چه شکلی است؟

1-5- خنثی سازی اسید

در مقیاس صنعتی، نمک نیترات سدیم را می توان با خنثی سازی اسید نیتریک توسط نمک کربنات سدیم یا بی کربنات سدیم به دست آورد:

همچنین در این روش می توان با خنثی سازی اسید توسط هیدروکسید سدیم نیز این ماده شیمیایی را به دست آورد که واکنشی بسیار گرمازا است:

2-5- نیترات آمونیوم

با مخلوط کردن مقادیر استوکیومتری نمک های نیترات آمونیوم و هیدروکسید سدیم، بی کربنات سدیم یا کربنات سدیم, می توان به نیترات مورد نظر رسید.

6- تحقیقات جدید در زمینه سدیم نیترات

همانطور که در بالاتر نیز به آن اشاره گردید, یکی از استفاده های سدیم نیترات به عنوان کود شیمیایی می باشد و بر رشد گیاهان اثربخش است. گیاهان خودروی دریایی نیز از نیترات های محلول در آب دریاها و دریاچه ها جهت رشد خود استفاده می کنند. در بسیاری از کشورها و مناطق دریایی از جلبک ها استفاده ی خوراکی و دارویی می شود و پرورش و رشد آنها بسیار حائز اهمیت است. به همین دلیل پژوهشی با عنوان "بهینه سازی غلظت های مختلف نیترات سدیم بر رشد جلبک (Gracilaria corticata) در چابهار" صورت گرفته است که در مجله ی علمی فن آوری های نوین در توسعه آبزی پروری (شیلات) منتشر شده است.

7- روش نگهداری از نیترات سدیم

 سدیم نیترات واکنش پذیری بالایی ندارد اما تا حدی خاصیت اکسندگی دارد و نبایستی در کنار مواد آلی و کاهنده نگهداری شود. 

8- ایمنی کار با سدیم نیترات

به طور کلی افزایش سطح نیترات در بدن, ارتباط مستقیمی با افزایش مرگ و میر ناشی از بیماری های خاص از جمله بیماری آلزایمر، دیابت، سرطان معده و بیماری پارکینسون را داراست و این عوارض می تواند از طریق اثر مخرب نیتروزامین های حاصل از نیترات در بدن بر روی رشته های DNA باشد. نیتروزامین ها بیشتر در گوشت ها و به طور کلی پروتئین های فراوری شده حاوی نیترات سدیم و نیتریت سدیم تشکیل می شوند و با سرطان معده و سرطان مری مرتبط هستند. نیترات سدیم و نیتریت آن با خطر بالاتر سرطان روده بزرگ نیز مرتبط هستند؛ در نتیجه گوشت های فرآوری ‌شده، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می‌دهند. در کنار نیتریت هایی که به محصولات اضافه می گردد, مقدار کمی از نیترات اضافه شده به گوشت به عنوان نگهدارنده به نیتریت تجزیه می شود، سپس نیتریت سبب تولید مواد سرطان زای نیتروزو می شود. NOC ها یا همان نیتروزوها می توانند یا زمانی که گوشت پخته می شود یا در بدن هنگام هضم گوشت تشکیل شوند.
اما نگرانی دیگر گیاهانی هستند که امروزه مصرف می‌شوند و به علت کود های شیمیایی، منبع نیترات‌ ها شده اند. در واقع، قرار گرفتن در معرض نیترات ‌های گیاهان حتی ممکن است برای اکثر افراد بیشتر از گوشت های فراوری شده نیز باشد. 
البته ذکر این نکته ضروری است که مصرف بالای نیترات ها, مخصوصا سدیم نیترات, می تواند سبب این عوارض گردد و مصرف پایین آن تا حد زیادی بلا اشکال است.

9- قیمت و خرید سدیم نیترات

فروشگاه مواد شیمیایی اشیم به عنوان یکی از بزرگترین فروشگاه های مواد شیمیایی، با علم بر اهمیت بالای نمک سدیم نیترات در زمینه های مختلف، امکان خرید سدیم نیترات کشاورزی با درصد کلر کمتر از 0.1 درصد، سدیم نیترات آزمایشگاهی، صنعتی، دارویی و غیره را در فروشگاه خود میسر نموده است. لذا این امکان برای مصرف کنندگان عزیز وجود دارد تا سدیم نیترات مورد نیاز خود را با هر گرید و درجه خلوصی از فروشگاه اشیم تهیه نمایند. لذا جهت خرید خرد و عمده سدیم نیترات و یا استعلام قیمت آن، می توانید از طریق راه های ارتباطی، با تیم فروش اشیم در تماس باشید.