جوهر خوراکی، جوهر لیمو!

همه چیز درباره جوهر لیمو

جوهر لیمو که امروزه آن را اسید سیتریک می نامند, یک ترکیب اسیدی آلی می باشد. این اسید یک اسید آلی ضعیف بدون رنگ است و به طور طبیعی در میوه هایی همچون مرکبات ترش, مانند لیمو یافت می شود. علاوه بر مصارف مختلف صنعتی و خانگی, این اسید در بیوشیمی نیز بسیار شناخته شده است و یک واسطه در چرخه اسید سیتریک می باشد که در متابولیسم سلولی همه ی موجودات زنده ی هوازی اتفاق می افتد. این اسید آلی به علت خواص و ویژگی هایی که دارد, از اسید های پر مصرف بازار می باشد که فروشگاه مواد شیمیایی اُشیم, به عنوان بزرگترین فروشگاه مواد شیمیایی آنلاین, این محصول پرمصرف را جهت ارائه به مشتریان عزیز فراهم نموده است. یکی از ویژگی های بسیار مهم این اسید, باز مزدوج آن می باشد, که آن هم از اهمیت بالایی برخوردار است. سیترات باز مزدوج سیتریک اسید است و این باز مزدوج می تواند به اشکال متنوع و گوناگونی در بیاید, یعنی به شکل نمک ها، استرها و آنیون چند اتمی موجود در محلول. نمونه و مثالی از این اشکال مختلف, نمک تری سدیم سیترات است ویا یک استر تری اتیل سیترات. 

جوهر لیمو به چه مقدار و در چه موادی یافت می شود؟

همانطور که در بالاتر گفته شد جوهر لیمو در انواع میوه ها و سبزیجات، به ویژه مرکبات وجود دارد, اما به طور مشخص تر, این اسید در لیمو و لیموترش دارای غلظت بالایی می باشد و می تواند تا 8 درصد وزن خشک این میوه ها را به خود اختصاص دهد. غلظت جوهر لیمو در مرکبات از 0.005 مول در لیتر برای میوه هایی مانند پرتقال و گریپ فروت متغیر است و به 0.30 مول در لیتر در لیمو و لیموترش می رسد.

چه کسی جوهر لیمو را کشف کرد؟

جوهر لیمو برای نخستین مرتبه در سال 1784 توسط کارل ویلهلم شیل که یک شیمیدان بود کشف شد و آن را از آب لیمو متبلور نمود و جداسازی کرد. اما به لحاظ صنعتی, تولید جوهرلیمودر مقیاس صنعتی برای نخستین بار در سال 1890 در صنعت میوه و مرکبات ایتالیا آغاز شد، در آنجا با آهک هیدراته (هیدروکسید کلسیم) رسوب سیترات کلسیم تصفیه و جدا شده و با استفاده از اسید سولفوریک رقیق شده به جوهر لیمو تبدیل می شد. در سال 1893، سی وهمر کشف نمود که پنی سیلیوم می تواند جوهر لیموی مد نظر را از قند تولید نماید. با این حال، تولید میکروبی جوهر لیمو از نظر صنعتی اهمیت پیدا نکرد تا اینکه جنگ جهانی اول صادرات مرکبات ایتالیا را مختل کرد و این روش میکروبی دارای اهمیت گردید.

انواع جوهر لیمو

به صورت کلی جوهر لیمو در بازار به دو صورت خشک و آبدار موجود می باشد و هر یک کاربرد مخصوصی دارد. به عنوان مثال جوهر لیموی خشک ، بی آب یا انهیدراته به صورت پودر کریستالی سفید رنگ در دسترس است و بیشتر در موارد مربوط به صنایع غذایی و آشپزی به عنوان طعم دهنده ، تنظیم کننده اسیدیته مواد خوراکی و غیرخوراکی و براق کننده میوه های سردخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد. اما جوهر لیموی آبدار که به عنوان جوهرلیموی منوهیدراته نیز شناخته می شود بیشتر در تهیه آب میوه ها ، نوشیدنی ها و شربت ها جهت افزودن طعم ترش مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب به صورت بلورهای بی رنگ و شیشه ای بی بو با طعم اسیدی قوی وجود دارد. 
جوهر لیموی خشک یا انهیدرات برای کاربرد در صنایع غذایی بی نظیر است زیرا که این جوهر برخلاف بیشتر ترکیبات ترش کننده که اکثرا به شکل مایع در دسترس هستند بدون افزایش حجم ماده ی غذایی ، طعم ترش را به آن اضافه می نماید. از دیگر مزایای جوهر لیمو آن است که ماندگاری بالایی دارد و به راحتی می توان آن را به انواع مواد غذایی جامد و مایع اضافه نمود تا علاوه بر افزودن طعم ترش از خوراکی ها در برابر فساد میکروبی جلوگیری نمود.
نکته ی حائز اهمیت آن است که جوهر لیموی آبدار اگر در معرض حرارت قرار گیرد, به جوهر لیموی خشک تبدیل می شود و جوهر لیموی خشک اگر در محیط مرطوب نگهداری گردد به صورت آبدار در می آید.

خرید سیتریک اسید با بالاترین کیفیت و مناسب ترین قیمت در اشیم

کاربردهای جوهر لیمو در صنایع

یکی از صنایعی که به شدت در آن از جوهر لیمو استفاده می شود, صنایع غذایی و نوشیدنی می باشد زیرا که جوهر لیمو یکی از اسیدهای خوراکی است. بیشترین استفاده از اسید سیتریک در این صنعت نیز به عنوان طعم ‌دهنده و نگهدارنده در غذاها و نوشیدنی ‌ها، به ‌ویژه نوشابه ‌ها و آب نبات ‌ها می باشد. در اتحادیه اروپا این جوهر لیمو را با شماره ی E330 نشان می دهند. علاوه بر استفاده ی مستقیم از جوهر لیمو در صنایع غذایی, از نمک های حاصل از جوهر لیمو (همان نمک های سیترات) نیز در صنایع غذایی استفاده های بسیاری می شود. نمک های سیترات فلزات مختلف برای رساندن آن دسته از مواد معدنی و فلزی به شکل بیولوژیکی موجود در بسیاری از مکمل های غذایی استفاده می شود. جالب است بدانید که جوهر لیمو 247 کیلو کالری در 100 گرم دارد. 

نقش جوهرلیمو در بستنی سازی

جوهرلیمو به عنوان یک عامل امولسیون کننده جهت جلوگیری از جدا شدن چربی ها به بستنی اضافه می گردد. همین جوهر لیمو برای جلوگیری از کریستال شدن ساکارز به کارامل نیز اضافه می گردد.

کاربردهای جوهر لیمو و جوش شیرین

جوهر لیمو همراه با جوش شیرین در طیف گسترده ای از مواد اولیه ی جوشان ها، هم جهت هم خوردن (مانند پودرها و قرص ها) و هم برای مراقبت شخصی (مانند نمک های حمام، بمب های حمام، و تمیز کردن چربی) استفاده می شود. جوهر لیمو که به صورت پودر خشک فروخته می شود، به دلیل شباهت ظاهری آن به نمک خوراکی، معمولاً در بازارها و مغازه ها به عنوان نمک ترش فروخته می شود. 
برای اطلاع بییشتر در ارتباط با جوش شیرین و کاربردها و فواید آن, می توانید به مقاله ی مربوط به آن در سایت فروشگاه اوشیم مراجعه نمایید.

کاربرد جوهر لیمو در آشپزی

در کاربردهای آشپزی، از جوهر لیمو به عنوان جایگزینی برای سرکه یا آب لیمو، که در آن اسید خالص مورد نیاز است، استفاده می شود. این جوهر را می توان در رنگ آمیزی مواد غذایی برای متعادل کردن سطح pH یک رنگ معمولی نیز استفاده کرد.

عامل تکیه دهنده و کیلیت کننده در صنایع شیمیایی

جوهر لیمو یک عامل کیلیت کننده یا کیلیت ساز عالی است که فلزات محلول را به خود متصل می کند. از این ویژگی جوهر لیمو جهت حذف و جلوگیری از تجمع رسوب آهک در دیگ های صنعتی استفاده می شود. می توان از این ویژگی جوهر لیمو جهت تصفیه آب و جدا نمودن یون های فلزی آب آلوده استفاده کرد. با کیلیت کردن فلزات در آب سخت، به پاک کننده ها اجازه داده می شود که کف تولید کنند و بدون نیاز به نرم شدن آب بهتر عمل کنند. 

تمیز کنندگی جوهر لیمو

جوهر لیمو یک ماده ی اسیدی است (اسید سیتریک) و ماده ی فعال در برخی محلول های تمیز کننده حمام و آشپزخانه است. محلولی با غلظت شش درصد جوهر لیمو، لکه ‌های آب سخت را بدون تمیز کردن از روی شیشه پاک می‌کند. جوهر لیمو را می توان حتی در شامپو برای شستشوی موم و رنگ مو نیز استفاده کرد. نکته ی بسیار مهم در این زمینه آن است که نبایستی به طور مستقیم از جوهر لیمو در تمیز کردن استفاده نمود و حتی اگر این کار نیز صورت پذیرفت, نبایستی آن را با سایر مواد شیمیایی, مانند وایتکس مخلوط نمود. همچنین علاوه بر خاصیت اسیدی, از خواص بافری سیترات های حاصل از جوهر لیمو جهت کنترل اسیدیته در پاک کننده های خانگی استفاده می شود.

کاربرد جوهر لیمو در صنعت فولاد

در صنعت آهن و فولاد از جوهر لیمو استفاده می گردد و از آن برای حل نمودن زنگ فولاد استفاده می شود. همچنین از برخی غلظت های مشخص جوهرلیمو جهت غیرفعال کردن فولادهای زنگ نزن استفاده می شود. همچنین جوهر لیمو می تواند به عنوان جایگزینی برای جوهر شوره در غیرفعال نمودن فولاد ضد زنگ نیز دارای کاربرد باشد.

نقش جوهر لیمو در صنعت لوازم آرایشی و دارویی

جوهر لیمو به عنوان ماده ی اسیدی و پایین آورنده ی اسیدیته ی محیط, در کرم ها، ژل ها و مایعات آرایشی و بهداشتی استفاده می شود و به علت داشتن همین ویژگی در لایه برداری شیمیایی پوست بسیار موثر می باد.

نقش جوهر لیمو در صنایع نساجی

اسید سیتریک به عنوان یک جایگزین بدون بو برای سرکه سفید جهت رنگرزی پارچه ها و منسوجات مختلف با رنگ های اسیدی استفاده می شود.

جوهر لیمو و صنعت عکس و فیلم

در طول فرایند تولید فیلم عکاسی, از حمام جوهر لیمو استفاده می گردد. 

خرید سولفوریک اسید با گرید صنعتی و ازمایشگاهی در اشیم

کاربردهای خانگی جوهر لیمو

علاوه بر مصارف صنتعی, از جوهر لیمو در مصارف خانگی نیز استفاده های بسیاری می شود. یکی از این استفاده ها, اضافه نمودن جوهر لیمو به محصولات غذایی خانگی, مانند ترشی ها, مربا ها , و ... می باشد تا این محصولات را از کپک زدگی در امان نگه دارند و مدت زمان مصرفشان را افزایش دهند. همچنین برای افزایش میزان ترشی برخی از محصولات غذایی نیز از جوهرلیمو استفاده می گردد.
علاوه بر مواد غذایی, به طور مستقیم از جوهر لیمو برای تمیز نمودن سرویس های بهداشتی, گاز و سینک, کاشی و سنگ و ... نیز در خانه ها استفاده می شود که این روش خیلی توصیه نمی گردد, زیرا برای سلامتی خطرناک است.

مزایا و معایب جوهر لیمو در مصارف غذایی

همانطور که در بالاتر به آن اشاره شد, از مهمترین مصارف جوهر لیمو, استفاده ی آن در صنایع غذایی است. اما با توجه به اینکه این صنعت مستقیما با سلامت انسان ها در ارتباط است, توجه به این نکته ضروری است که آیا مصرف جوهرلیمو ی خوراکی برای سلامتی بدن مضر است یا خیر.
اول از همه بایستی به این نکته توجه نمود که جوهر لیموی مصرفی در مواد خوراکی دارای درجه و خلوص بسیار بالایی است و با جوهر لیموی مصرفی در صنایع دیگر متفاوت است. (البته که جوهر لیموی مصرفی در صنایع مواد آرایشی بهداشتی و دارویی نیز از خلوص بسیار بالایی برخوردار هستند) اما این ماده ی شیمیایی نیز, مانند همه ی مواد شیمیایی دیگر, در صورتی که بیش از حد مجاز و زیاد مصرف شود، می تواند سبب آسیب هایی به نقاط مختلف بدن بزند. برای مثال استفاده ی زیاد از جوهر لیمو می تواند بر روی دندان ها اثر گذاشته و سبب پوسیدگی دندان شود. از طرف دیگر مصرف بیش از حد آن می تواند سبب تحریکات خفیف سیستم گوارشی و به تبع آن دل درد شود. همچنین مصرف بیش از اندازه ی جوهر لیمو به صورت خوراکی می تواند برای پوست ضرر داشته باشد و باعث تحریک و التهاب آن شود. 

جوهر لیمو, یک اسید ضعیف یا قوی؟

سوالی که در این قسمت برای برخی مطرح می شود آن است که جوهر لیمو, اسیدی ضعیف بوده و در دسته بندی اسید های قوی قرار نمی گیرد, پس چرا دارای چنین عوارضی می باشد؟
پاسخ این سوال همان است که در بالاتر به آن اشاره گردید, مصرف به اندازه و نه چندان زیاد مواد غذایی و یا دارویی حاوی جوهر لیمو به هیچ وجه مشکل ساز نمی باشد, اما مصرف مداوم آن می تواند عوارض زیادی داشته باشد. همچنین در برخی موارد همچون نوشابه های گاز دار که علاوه بر جوهر لیمو, از فسفریک اسید, کربنیک اسید و ... نیز در آن استفاده می شود, این تحریکات دو چندان می شود.

جوهر لیموی مناسب را چگونه تهیه نماییم؟

برای جواب دادن به این سوال بایستی ابتدا به این نکته توجه نمود که جوهر لیموی مصرفی برای چه کاربردی است. اگر صرفا برای مصارفی چون لایه برداری از فلزات و تمیز نمودن سطوح است, می توان از جوهر لیموی موجود در مغازه ها استفاده نمود. اما برای کارهای تخصصی تر و آزمایشگاهی و صنعتی, حتما بایستی برای خرید جوهر لیمو به فروشگاه های معتبر رجوع کرد. برای مثال فروشگاه مواد شیمیایی اُشیم یکی از همین فروشگاه ها می باشد که می توان هنگام خرید این محصول, درجه ی خلوص و گرید این اسید را جویا شد و جوهر لیموی مصرفی را چه به صورت خرد و چه به صورت عمده تهیه نمود.